Ermenistan Anayasa Mahkemesi, geçen hafta içinde protokolleri
onayladı. Ancak dün gece açıkladığı
sekiz sayfalık gerekçeli karar adeta soğuk duş etkisi
yarattı.
SORUN 1: Çünkü Ermenistan Anayasa Mahkemesi, protokolün
şartlarının ancak iki koşulun gerçekleşmesi
durumunda geçerli olacağına hükmetti. Karar gÖre
ancak "diplomatik ilişkilerin kurulması" ve "ortak
sınırın açılması" durumunda protokoller
geçerli olabilecek. Ancak mahkemenin en Önemli yorumu bu
değil.
SORUN 2: Mahkeme, protokollere gÖre, "ilişkilerin tarihsel
boyutunu" incelemek üzere kurulması ÖngÖrülen
protokollerin kesinlikle 1915'te yaşananları ele
almayacağını sÖyledi. Mahkeme, bu komisyonun 1915
olaylarının "soykırım" olduğunun uluslararası
arenada tanınmasını desteklemek amacıyla
kurulacağı yorumunu yaptı. Bu yorum Türkiye
açısından kilit Önem taşıyor.
Çünkü, 1915 olaylarının
araştırılması için bir tarih komisyonu
kurulması Türkiye'nin Önerisiydi. Ermenistan, 1915
olaylarının tartışılmaz olduğu
gerekçesiyle bu Öneriye karşı çıkıyordu.
Ancak protokollerde ilişkilerin "tarihsel boyutuna ilişkin" bir
uluslararası komisyonun kurulması
kararlaştırıldı.
SORUN 3: Bir diğer Önemli nokta da Mahkeme'nin
"karşılıklı sınıra saygı duyulması"
yÖnündeki protokol maddesiyle ilgili yorumu. Türkiye, bunu
Ermenistan'ın 1921 tarihli Kars Antlaşması'nı kabul
ettiği biçiminde yorumluyordu. Ancak, Ermenistan Anayasa
Mahkemesi, bu maddenin, yalnızca bağımsız Ermenistan
Cumhuriyeti'nin kurulmasından yani 1990'dan sonra yapılan
anlaşmalar için geçerli olduğuna hükmetti.
Türkiye ise Ermenistan Anayasa Mahkemesi'nin bu kararını
sert dille eleştirdi. Dışişleri
Bakanlığı'ndan yapılan açıklamada, "SÖz
konusu kararda, Protokollerin lafzına ve ruhuna aykırı
Önkoşullar ve kısıtlayıcı
hükümlerin zikredildiği tespit edilmiştir" denildi.
Kararın, protokollerle hedeflenen amacı
"sakatladığı" ve bu durumun "kabul edilemez" olduğu da
vurgulandı. Açıklamada ayrıca, "Türkiye,
uluslararası alandaki taahhütlerine olan her zamanki sadakati
istikametinde sÖzkonusu Protokollerin asli hükümlerine
bağlılığını muhafaza etmektedir. Aynı
sadakati Ermenistan Hükümeti'nden de beklemekteyiz" denildi.
Ermenistan Anayasa Mahkemesi'nin adeta şok yaratan kararı,
süreci daha da zora sokmuş olabilir.
Çünkü Erivan bir süredir protokollerin onay
sürecindeki aksama nedeniyle Ankara'yı suçluyordu. Hatta
Ermeni yetkililer, Mart ayına kadar Türkiye'nin parlamentoda onay
sürecinin tamamlamaması durumunda imzasını geri
çekeceği sinyallerini gÖnderiyordu. Ancak mahkemenin bu
kararı, oyunun ortasında kuralların değiştirilmesi
anlamına geliyor. Türkiye'nin protokollerdeki en büyük
kazanımı olarak gÖrülen tarih komisyonu ve
sınırla ilgili bu yorumları kabul etmesi zor. İki
ülke arasında bu gelişmeler yaşanırken, bundan
sonra sürece dahil olan ABD, Rusya ve arabulucu İsviçre gibi
diğer ülkelerin nasıl tepki vereceği de Önemli.
Çarşamba, 15. Mayıs 2024 17:20
