Üyeliğin düşmesi
MADDE 135– İstifa eden, Türkiye Büyük Millet Meclisine seçilmeye
engel bir suçtan dolayı hüküm giyen, kısıtlanan, üyelikle bağdaşmayan bir
hizmeti sürdürmekte ısrar eden, Meclis çalışmalarına özürsüz veya izinsiz
olarak bir ay içinde toplam beş birleşim günü katılmayan milletvekilinin
üyeliği, 136, 137 ve 138 inci maddelere göre düşer.
Üyelikten istifa, hükümlülük ve kısıtlanma
MADDE 136– Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliğinden istifa eden
milletvekilinin istifa yazısının gerçekliği Başkanlık Divanınca yedi gün
içinde incelenip tespit edildikten sonra üyeliğinin düşmesine Genel Kurulca
görüşmesiz karar verilir.
Türkiye Büyük Millet Meclisi üyeliğine seçilmeye engel bir suçtan dolayı
kesin hüküm giyen veya kısıtlanan milletvekili hakkındaki kesinleşmiş
mahkeme kararının Genel Kurulun bilgisine sunulmasıyla üyelik sıfatı sona
erer.
Milletvekilliği ile bağdaşmayan bir görevi sürdürme
MADDE 137– Anayasanın 82 nci maddesinde ve kanunlarda milletvekilliği
ile bağdaşamayacağı belirtilen herhangi bir hizmeti veya görevi sürdürmekte
ısrar eden üyelerin durumu Başkanlık Divanınca incelenir. Sonuç, Başkanlık
Divanı kararı olarak Anayasa ve Adalet Komisyonları üyelerinden kurulu
Karma Komisyona gönderilir.
Karma Komisyon, yasama dokunulmazlıklarının kaldırılmasındaki usullere göre
durumu inceleyerek bir rapor hazırlar.
Bu rapor, Genel Kurulda görüşülür. Üyelik sıfatının düşmesi söz konusu olan
milletvekili, isterse Karma Komisyonda ve Genel Kurulda kendisini savunur
veya bir üyeye savundurur. Son söz her halde savunmanındır.
Üyeliğin düşmesi, Genel Kurulda gizli oyla karara bağlanır. Oylama, Karma
Komisyon raporu üzerindeki görüşmelerin tamamlanmasından itibaren yirmidört
saat geçmeden yapılamaz.
Milletvekillerinin devamsızlığı
MADDE 138– Bir milletvekili Meclis çalışmalarına özürsüz veya izinsiz
olarak bir ay içinde toplam beş birleşim günü katılmazsa devamsızlığı
Başkanlık Divanınca tespit edilir ve Anayasa ve Adalet Komisyonları
üyelerinden kurulu Karma Komisyona gönderilir.
Karma Komisyon, yasama dokunulmazlığının kaldırılmasındaki hükümlere göre
durumu inceler ve raporunu hazırlar.
Bu raporu görüşen Genel Kurul devamsızlık sebebiyle milletvekilliğinin
düşmesi gerektiğine üye tamsayısının salt çoğunluğu ile karar verirse,
üyeliği düşer. Üyeliğinin düşmesi istenen milletvekili isterse Karma
Komisyonda ve Genel Kurulda kendisini savunur veya bir üyeye savundurur.
Son söz her halde savunmanındır.
Oylama, Karma Komisyon raporu üzerindeki görüşmelerin tamamlanmasından
itibaren yirmidört saat geçmeden yapılamaz.
Bir yasama yılı içinde izinsiz veya özürsüz olarak toplam kırkbeş
birleşimden fazla yok sayılan milletvekilinin yolluklarının üç aylığı
kesilir.
ONUNCU KISIM
Oylamalar ve Seçimler
BİRİNCİ BÖLÜM
Oylamalar
Oylama şekilleri
MADDE 139– Oylama üç şekilde yapılır:
1. İşaretle oylama;
2. Açık oylama;
3. Gizli oylama.
İşaretle oylama üyelerin el kaldırması; tereddüt halinde ayağa kalkmaları;
beş üyenin ayağa kalkarak teklif etmesi halinde de salonda olumlu ve
olumsuz oy verenlerin ikiye bölünerek sayılmaları suretiyle yapılır.
Açık oylama, üzerinde milletvekillerinin ad ve soyadlarıyla seçim
çevrelerinin yazılı olduğu oy pusulalarının kutuya atılması veya elektronik
oylama mekanizmasının çalıştırılması yahut ad cetvelinin okunması üzerine
adı okunan milletvekilinin ayağa kalkarak “kabul”,
“çekimser” veya “ret” kelimelerinden birini yüksek
sesle söylemesi ve böylece açıkladığı oyunun kâtip üyelerce kaydedilmesi
suretiyle olur.
Oy pusulalarının toplanması kürsüde bulunan bir kutuya oy pusulalarının
atılması suretiyle olabileceği gibi kutuların özel görevliler tarafından
sıralar arasında dolaştırılması suretiyle de yapılabilir. Açık oylama
şekillerinden birine başvurulması, Genel Kurulun kararına bağlıdır.
Gizli oylama, üzerinde hiçbir işaret bulunmayan yuvarlakların kürsüden
kutuya atılması suretiyle yapılır.
Beyaz yuvarlak olumlu, yeşil yuvarlak çekimser ve kırmızı yuvarlak olumsuz
oy anlamına gelir.
İşaretle oylamanın yapılacağı haller
MADDE 140– Anayasada, kanunlarda ve İçtüzükte açık veya gizli oylama
yapılmasının zorunlu olduğu belirtilmeyen bütün hususlarda kaide olarak
işaret oyuna başvurulur.
İçtüzükte işaret oyuyla halledileceği belirtilen hususlarda, oylamaların
işaretle yapılması zorunludur.
İşaretle oylamada usul
MADDE 141– İşaret oyuna başvurulması gereken hallerde Başkan oylama
yapılacağını bildirerek önce oya sunulan hususu kabul edenlerin, sonra
kabul etmeyenlerin el kaldırmasını ister.
Kâtip üyeler, kendi oylarını Genel Kuruldaki oyların sayımı bittikten sonra
Başkana bildirirler.
Oylama sonucu, Başkan tarafından Genel Kurula “kabul
edilmiştir” veya “kabul edilmemiştir” denmek suretiyle
ilân olunur.
İşaretle oylama sırasında oya sunulan hususun lehinde ve aleyhinde el
kaldıranları, Başkan ile kâtip üyeler beraberce sayarak tespit ederler.
Aralarında anlaşamadıkları veya oyları tespit edemedikleri hallerde,
Başkan, oylamanın ayağa kalkmak suretiyle tekrarlanacağını bildirir.
Ayağa kalkmak suretiyle oylamaya başvurulmasından hemen sonra bir arada
ayağa kalkan beş milletvekili sonucun açıkça anlaşılmadığı gerekçesiyle
oylamanın tekrarlanmasını isterlerse, oylama salonda ikiye bölünmek
suretiyle yeniden yapılır.
Açık oylamanın zorunlu olduğu haller
MADDE 142– Genel ve katma bütçe kanun tasarıları, bu kanunlara
ilişkin ek tasarılarla değişiklik tasarıları, genel ve katma bütçeli
daireler için ek ödenek veya olağanüstü ödenek verilmesi hakkındaki kanun
tasarıları, bu kanunlara ilişkin değişiklik tasarıları, bu kanunlarda
bölümler arasında aktarma yapılmasına dair kanun tasarıları ile Türkiye
Büyük Millet Meclisi bütçesinin değiştirilmesi hakkında verilen kanun
teklifleri, geçici olarak harcama yapılmasına ve gelir toplanmasına yetki
veren kanun tasarılarının tümü; vergi, resim ve harçlar konmasına,
kaldırılmasına, eksiltilmesine veya artırılmasına dair kanun tasarısı ve
tekliflerinin tümü; kesinhesap kanunu tasarıları, genel ve katma bütçeli
dairelere bağlı döner sermayeler hesaplarının onaylanmasına dair kanun
tasarılarının tümü; milletlerarası andlaşmaların onaylanması; bu
andlaşmalara katılma veya bu andlaşmaların belli hükümlerinin yürürlüğe
konması hakkındaki katılma bildirilerinin yapılmasının uygun bulunması
hakkındaki kanun tasarılarının tümü; uzun vadeli kalkınma planı tasarısının
tümü, Anayasanın değiştirilmesine dair kanun tekliflerinin her bir
maddesiyle tümü ve bu İçtüzüğün emredici hükümleriyle belirtilen diğer
hususların oylanması açık oylama ile yapılır.
Açık oylama istemi
MADDE 143– Anayasa, kanunlar ve İçtüzük gereğince işaret oyuna yahut
gizli oya başvurulması zorunlu olmayan hallerde açık oylama yapılması en az
onbeş milletvekilinin yazılı istemine bağlıdır.
Bu husustaki önergelerin, oylamaya geçilmeden önce Başkanlığa verilmiş
olması gereklidir. Başkan, oylamaya geçmeden önce, açık oy istemi olduğunu
bildirir ve önerge sahiplerinden en az onbeşinin Genel Kurul salonunda
bulunup bulunmadığını tespit eder.
Oylamaya ilk olarak açık oy isteminde bulunan üyelerden başlanır. Önerge
sahiplerinden en az onbeşi Genel Kurul salonunda bulunmaz veya noksan imza
herhangi bir milletvekili tarafından kabul edilmez veya oylamaya
katılmazlarsa, açık oylama istemi düşer.
Açık oylama önergesinde imzası bulunanlardan en az onbeş milletvekilinden
herhangi birinin oyunu kutuya atmadığı tasnif sonunda anlaşılırsa, yapılan
oylama, işaret oyu niteliğinde işlem görür.
Açık oylama sırasında basılı oy pusulası bulunmayan milletvekili bir beyaz
kâğıt üzerine adını ve seçim çevresini yazıp imzalamak suretiyle oyunu
kullanabilir.
Açık oylamanın sonuçlanması
MADDE 144– Açık oylamada oylama işleminin sona erdiği Başkanlıkça
bildirildikten sonra, hiçbir milletvekili oyunu kullanamaz.
Oyların sayımı ve dökümü kâtip üyelerce yapılır ve tutanakla tespit edilen
sonuç aynı oturumda Başkan tarafından ilan olunur.
Birden fazla açık oylamanın bir arada yapılması
MADDE 145– Birden fazla husus hakkında açık oylama yapılması
gerekiyorsa, açık oylama işlemleri, oy pusulalarının değişik kutulara aynı
zamanda atılması suretiyle de yapılabilir.
Başkanın gerekli görmesi halinde açık oylama oturumun sonuna veya haftanın
belli bir gününe bırakılabilir. Ancak, muhtevası itibariyle çelişki
doğurması muhtemel maddeler ayrı ayrı oylanır.
Karar yeter sayısı
MADDE 146– Oya konulan bütün hususlar, Anayasada, kanunlarda veya
İçtüzükte ayrıca hüküm yoksa, toplantıya katılan milletvekillerinin salt
çoğunluğuyla kararlaştırılır. Salt çoğunluk belli bir sayının yarısından az
olmayan çoğunluktur.
İşaretle oylamada olumlu oylar, olumsuz oylardan fazlaysa, oya konan husus
kabul edilmiş; aksi halde, reddedilmiş olur. Genel Kurulda bulunup da oya
katılmayanlar yeter sayıya dahil edilirler.
Gizli oylama
MADDE 147– Anayasa veya kanun gereğince açık oylamanın zorunlu
bulunduğu hallerde veya İçtüzüğün işaret oyuyla hallinin zorunlu olduğunu
belirttiği konularda yahut açık oylamanın İçtüzük uyarınca istem üzerine
yapıldığı hallerde, gizli oylama yapılmaz.
Yukarıdaki fıkrada yazılı haller dışında gizli oylama yapılabilmesi için
yirmi milletvekilinin bir önerge ile, gizli oylama yapılmasını istemesi ve
bu istemin Genel Kurulca kabulü lâzımdır. Karar görüşmesiz işaret oyuyla
alınır.
Gizli oylama usulü
MADDE 148– Milletvekillerine , beyaz, yeşil ve kırmızı renkte üç
yuvarlak birden verilir. Bunlardan oy olarak kullanılacak yuvarlak, bunun
için gösterilen kutuya atılır. Diğer iki yuvarlak ayrıca belirtilen yere
bırakılır.
Oylamanın manasının belirtilmesi
MADDE 149– Gereken hallerde Başkan oylamadan önce verilecek oyların
ne anlama geldiğini kısaca belirtebilir.
Her oylamadan önce milletvekilleri zil çalınmak suretiyle çağrılır.
____________________